Σήμερα – και κάθε 10 Οκτώβρη από το 1992- τα ημερολόγια μας υπενθυμίζουν την σημαντικότητα της ψυχικής υγείας. Συνήθως, η ημέρα αυτή αφιερώνεται, σε παγκόσμιο επίπεδο, στην ευαισθητοποίηση του κοινού μέσα από δράσεις που σχετίζονται με θέματα ψυχικής υγείας.
Γράφει η ψυχολόγος, Ελένη Δουρίδα
ΟΡΙΣΜΟΣ & ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτηρίζει την ψυχική υγεία ως την συναισθηματική κατάσταση ευεξίας, κατά την οποία το άτομο μπορεί να ζει, να εργάζεται μέσα στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και να αντλεί ευχαρίστηση από τις προσωπικές του επιτυχίες (WHO, 2014). Μάλιστα, περιλαμβάνει την έννοια της ψυχικής ευεξίας, στον ορισμό του για την υγεία. Το σημείο αυτό αποδεικνύει την καθοριστική σημασία της ψυχικής υγείας στην ευρύτερη υγεία του ατόμου, αλλά και την πολυδιάστατη έννοια της ψυχικής υγείας. Πιο αναλυτικά, η ψυχική υγεία μπορεί να γίνει κατανοητή ως μια ευρεία έννοια που περιλαμβάνει την ικανότητα του ατόμου να καλλιεργεί θετική εικόνα εαυτού, να είναι ανεξάρτητο από κοινωνικές επιρροές και να διαθέτει αυτο-έλεγχο, να εκδηλώνει την ικανότητα να αγαπά, να εργάζεται και να διασκεδάζει εντός κοινωνικού συνόλου, να ανταποκρίνεται σε προκλήσεις της ζωής και να μπορεί να επιλύει τα προβλήματά του ζητώντας βοήθεια ή υποστήριξη (Jahoda, 1959).
ΜΙΑ ΓΡΗΓΟΡΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Όμως, ας μην ξεχνάμε ότι πριν λίγους αιώνες η ψυχική υγεία δεν ήταν σαφώς ορισμένη. Κατά τον 18 ο αιώνα, οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές αντιμετωπίζονταν ως «τρελοί» και βρίσκονταν περιθωριοποιημένοι σε φυλακές, νοσοκομεία και άσυλα τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Β. Αμερική. Οι θεωρίες της ιατρικής κοινότητας για την «τρέλα», ενίσχυαν την άποψη της κοινής γνώμης ότι οι ίδιοι οι άνθρωποι με ψυχικές διαταραχές ευθύνονταν για την κατάσταση της υγείας τους, με αποτέλεσμα, η ψυχική ασθένεια να στιγματίζεται και να
τιμωρείται.
Οι συνθήκες για τους ψυχικά ασθενείς άρχισαν σταδιακά να αλλάζουν, όταν η ιατρική
κοινότητα απομακρύνθηκε από την ιατροκεντρική θεώρηση και άρχισε να ακολουθεί μια
περισσότερο ανθρωποκεντρική προσέγγιση, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπεται η μέχρι τότε επικρατούσα άποψη ότι οι ψυχικές διαταραχές δεν μπορούν να ιαθούν. Ξεκινά λοιπόν, μια νέα εποχή για την ψυχική υγεία.
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Παρ΄όλα αυτά, αν και έχουν περάσει αρκετές δεκαετίες από τότε, η ενημέρωση για
θέματα ψυχικής υγείας εξακολουθεί να είναι ελλιπής, τα προγράμματα προαγωγής και
αγωγής υγείας είναι λιγοστά, τα επιστημονικά και ερευνητικά δεδομένα αντικαθίστανται
από μη τεκμηριωμένες γνώμες και απόψεις, με αποτέλεσμα το στίγμα για την ψυχική υγεία να παραμένει.
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ COVID-19
Σε όλα αυτά, έχει προστεθεί και ο αντίκτυπος της πανδημίας του COVID-19 που
δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την ψυχική υγεία των ατόμων που νόσησαν και
νοσηλεύτηκαν. Ιδιαίτερα ευάλωτες ομάδες αποτελούν οι εργαζόμενοι στα συστήματα
υγείας, τα άτομα που μένουν μόνα τους και τα άτομα που ήδη έχουν νοσήσει από ψυχικές διαταραχές. Αλλά εξίσου σημαντικές αλλαγές στην καθημερινότητά βιώνουν και όσοι εργάζονται από το σπίτι, οι προσωρινά άνεργοι, τα παιδιά και οι ενήλικες που στερούνται της σωματικής επαφής και της επικοινωνίας με άλλους.
ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (2021):
- Σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι φαίνεται να εκδηλώνει κάποια ψυχική
διαταραχή. - Υπολογίζεται ότι το 5% των ενηλίκων πάσχουν από κατάθλιψη.
- Σε παγκόσμιο επίπεδο, ένα στα επτά παιδιά ηλικίας 10-19 ετών παρουσιάζει
κάποια ψυχική διαταραχή. Οι μισές από αυτές τις διαταραχές ξεκινούν στην ηλικία
των 14 ετών, αλλά οι περισσότερες δεν εντοπίζονται και δεν θεραπεύονται. - Τα άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές, όπως η σχιζοφρένεια τείνουν να
πεθαίνουν 10-20 χρόνια νωρίτερα από τον γενικό πληθυσμό. - Ένας στους 100 θανάτους οφείλεται στην αυτοκτονία, η οποία αποτελεί και την
τέταρτη κύρια αιτία θανάτου για νέους ηλικίας 15-29 ετών.
ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ
Πολλές φορές, τα άτομα με ψυχική διαταραχή δεν αναζητούν βοήθεια με αποτέλεσμα
να μην λαμβάνουν την κατάλληλη διάγνωση, θεραπευτική αντιμετώπιση και αγωγή, με
αποτέλεσμα να βιώνουν μεγαλύτερης έντασης και συχνότητας αισθήματα ντροπής,
ανεπάρκειας, μοναξιάς.
Πολλές φορές, οι γονείς, οι σύντροφοι και οι φίλοι δεν ξέρουν πως να διαχειριστούν
την εμφάνιση μιας ψυχικής διαταραχής και πως να βοηθήσουν τους οικείους τους.
Πολλές φορές, οι πάσχοντες από κάποια ψυχική διαταραχή βρίσκονται στο περιθώριο,
χάνουν πιο εύκολα την εργασία τους και αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις.
Η ενημέρωση, η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς και η αυτο-φροντίδα αποτελούν
ασπίδα προστασίας της ψυχικής υγείας.
Η προαγωγή και αγωγή της ψυχικής υγείας αποτελεί το στοίχημα των επόμενων
χρόνων, τόσο σε επίπεδο ατομικό και κοινωνικό, όσο και πολιτικό.
Η ψυχική υγεία μας αφορά όλους!
Jahoda, M. (1959). Current concepts of positive mental health. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 1(10), 565.
World Health Organization (2014). Mental Health Atlas.
World Health Organization. (2021, Οκτώβριος). World mental health day. Retrieved from
https://www.who.int/campaigns/world-mental-health-day/2021/about.
World Health Organization. (2021, Οκτώβριος). Mental health & COVID-19. Retrieved from
https://www.who.int/teams/mental-health-and-substance-use/mental-health-and-covid-19.
